|
Jurajskie Parki Krajobrazowe w dawnym województwie krakowskim
zostały utworzone w 1981 roku w celu ochrony niepowtarzalnego piękna
krainy zwanej Jurą Krakowską lub Jurą. Cel ten realizowany
jest w dialogu ze wszystkimi gospodarzami tego terenu i
aktywizację rozwoju gmin zgodnego z ochroną środowiska przyrodniczego. Aktualnie (od 2008 roku) sześć Jurajskich Parków Krajobrazowych położonych w granicach województwa małopolskiego wchodzi w skład |
|
|
|
|
|
|
|
W skład Jurajskich Parków Krajobrazowych województwa małopolskiego wchodzi 6 parków krajobrazowych: - Bielańsko - Tyniecki Łączna powierzchnia parków wynosi 70375,4 ha. Obszar Jurajskich Parków Krajobrazowych jest bardzo zróżnicowany pod względem morfologicznym i krajobrazowym. Jego północna część obejmuje Płaskowyż Ojcowski będący częścią Wyżyny Krakowskiej oraz fragment Wyżyny Śląskiej. Płaskowyż Ojcowski stanowi wierzchowinę zbudowaną z wapieni jurajskich, których najbardziej odporne na niszczące siły przyrody odmiany, tworzą malownicze skałki zwane ostańcami. Znajduje się tutaj wiele różnorodnych form krasowych: jaskiń, schronisk skalnych, wywierzysk. Południową część obszaru budują liczne zręby i zapadliska tektoniczne o przebiegu równoleżnikowym. Osiami tej części są: Rów Krzeszowicki, Garb Tenczyński i dolina Wisły zwana również Bramą Krakowską. |
|
|
|
|
| Niezwykle bogata jest szata roślinna parków. Jest to wynik zróżnicowania naturalnych warunków siedliskowych takich jak rzeźba terenu, podłoże i mikroklimat. Około 1/5 powierzchni parków zajmują lasy - wielogatunkowe grądy, różne zespoły buczyn, lasy łęgowe, a także bory mieszane i bory sosnowe. Występują również bardzo cenne zespoły muraw i zarośli kserotermicznych, łąk, torfowisk, oraz związane ze środowiskiem wodnym i pustynnym. Bardzo bogata jest flora roślin naczyniowych obejmująca około 1300 gatunków. Wiele roślin stanowi przyrodnicze osobliwości, ma tutaj jedyne w Polsce stanowiska występowania lub należy do gatunków rzadkich i zagrożonych. Wśród nich należy wymienić: brzozę Szafera, fiołek bagienny, cięmiężycę zieloną, skalnicę gronkową, przetacznik wczesny, turzycę bagienną, kosaciec syberyjski, goryczkę wąskolistną, kłokoczkę południową oraz około 10 gatunków storczyków. Ponadto na terenie parków rośnie wiele gatunków mchów, porostów i grzybów. | |
|
|
|
|
Na równie bogatą faunę parków składa się około 50 gatunków
ssaków (bóbr, nietoperze), ponad 170 gatunków ptaków (bocian
czarny, ptaki drapieżne, zimorodek), około 20 gatunków płazów
i gadów oraz 25 – 30 gatunków ryb. Niezwykle cenna i różnorodna
jest również fauna bezkręgowców obejmująca około 1200
gatunków motyli, 700 gatunków chrząszczy, 250 gatunków pszczołowatych
i prawie 100 gatunków mięczaków. Wielką osobliwością są
nietoperze. Na obszarze parków występuje kilkanaście gatunków
tych ssaków. Niektóre, jak podkowiec duży stwierdzony tylko w
Jaskini Nietoperzowej oraz nocek orzęsiony nie występują w
innych rejonach Polski. Na obszarze Jurajskich parków Krajobrazowych występuje wiele cennych obiektów przyrodniczych: 19 rezerwatów przyrody, pomniki przyrody, użytki ekologiczne oraz stanowiska dokumentacyjne. |
|
|
|
|
|
Świadectwem wielkiej wartości całego, objętego ochroną
obszaru Jury są również cenne stanowiska archeologiczne oraz
pięknie wkomponowane w krajobraz obiekty architektoniczne. Są
one dowodem bardzo długiej, kulturowej działalności człowieka
na tym obszarze. Do najważniejszych i najbardziej typowych dla
całej Jury obiektów należą ruiny średniowiecznych zamków w Rudnie,
Rabsztynie, i na wzgórzu "Lipowiec" oraz do
dziś zachowane i nadal "żywe" zespoły klasztorne w
Tyńcu, na Bielanach, w Czernej, Imbramowicach i Alwerni, które
w części również spełniały funkcje obronne. Osobną grupę stanowią
zabytkowe obiekty sakralne – kościół romański
w Wysocicach, drewniane, gotyckie świątynie w Racławicach i
Paczółtowicach oraz kościół w Rudawie, a także nieco młodsze
świątynie w Czernichowie, Modlnicy, Mętkowie, Rodakach,
Przegini i wiele innych. Architektoniczne bogactwo reprezentują
również rezydencje możnych mieszkańców tej ziemi –
renesansowa Willa Decjusza na Woli Justowskiej, pałace w
Krzeszowicach, Balicach oraz liczne mniejsze zespoły dworskie.
Także cenne zabytki pięknego budownictwa wiejskiego typowego
dla tego obszaru są objęte ochroną w skansenach w Wygiełzowie
i na Woli Justowskiej k/Krakowa.
|
|
|
Opracowanie strony, fotografie, mapy: Piotr Sułek Teksty: Paweł Wieczorek |
|
